Obiekty militarne

 Umocnienia "Linii Mołotowa"

Obiekty południowej części „Przemyskiego Regionu Umocnionego”

Bóbrka k. Soliny. W miejscowości znajdują się 2 schrony. Pierwszy z nich to jednokondygnacyjny, jednoizbowy, polowy schron bojowy do ognia bocznego. Obiekt zachował się w dobrym stanie, jest częściowo zasypany i zakrzaczony. Znajduje się pod lasem, 200 metrów od gospodarstwa agroturystycznego „U Brosta”. Drugi obiekt znajdziemy przy kamieniołomie (od strony zbudowań). Jest to schron bojowy do ognia czołowego (jednokondygnacyjny, jednoizbowy, ze stanowiskiem strzelniczym na armatę polową), w kształcie nieregularnego sześciokąta. Budowla jest częściowo zasypana, ogólnie w dobrym stanie.

Myczkowce. Polowy schron bojowy do ognia bocznego. Znajduje się 300 m na północny-wschód od Ośrodka Caritas, na skraju lasu. Jest to budowla żelbetonowa ze stanowiskiem na armatę polową.

Podkamionka. Nieliczne pozostałości po wysadzonym bunkrze, znajdziemy w odległości ok. 150 m od krzyżówki.

Zwierzyń. Polowy jednoizbowy schron bojowy do ognia bocznego ckm. Obecnie znajduje się w nim klub młodzieżowy.

Lesko. Na terenie miasta znajdują się następujące obiekty:

1. Fragmenty wysadzonego, kamienno-betonowego schronu bojowego do ognia bocznego. Znajduje się w Glinnem, 100 m na zachód od Kamienia Leskiego.
2. Dwukondygnacyjny schron bojowy, do ognia bocznego (ul. Osiedlowa).
3. Żelbetowy schron bojowy do ognia bocznego, dwukondygnacyjny, wieloizbowy, trójstrzelnicowy, w ruinie (obok mostu na Huzele).
4. Żelbetowy schron bojowy do ognia bocznego, dwukondygnacyjny, trójstrzelnicowy, częściowo zawalony. Zachowały się urządzenia wentylacyjne i manetka peryskopu (niedaleko stacji benzynowej, obok kapliczki).
5. Żelbetowy schron bojowy do ognia czołowego dwukondygnacyjny, wieloizbowy, trójstrzelnicowy, wysadzony (cmentarz obok kaplicy).
6. Żelbetowy schron bojowy do ognia bocznego, dwukondygnacyjny, trójstrzelnicowy, wysadzony, z zachowanymi transzejami (obok drogi do Jankowiec).
7. Schron obserwacyjno-dowódczy jednokondygnacyjny, wielopomieszczeniowy (wzgórze nad cmentarzem).
8. Pozostałości schronu bojowego, półkaponiery artyleryjskiej do ognia bocznego, w Posadzie Leskiej, na wzgórzu „Szubienica”(wysadzony).
9. Pozostałości schronu bojowego dwukondygnacyjnego, wielopomieszczeniowego, na wzgórzu „Szubienica” (całkowicie wysadzony).

Postołów. Na terenie Postołowia umiejscowione są trzy obiekty:

1. Schron bojowy, żelbetowy jednokondygnacyjny, trójstrzelnicowy umiejscowiony w przysiółku Wola Postołowa, nieopodal drogi na stary most (wysadzony).
2. Schron bojowy, żelbetowy do ognia bocznego, tuż obok tartaku w Woli Postołowej (wysadzony).
3. Dwukondygnacyjny wielopomieszczeniowy schron bojowy z półkaponierą (Wola Postołowa, stok „Szubienica”).

Bezmiechowa. Jednokondygnacyjny, schron bojowy do ognia bocznego, wysadzony (przed przejazdem kolejowym).

Załuż. Miejscowość jest wręcz naszpikowana bunkrami wchodzącymi w skład „Lini Mołotowa”.

1. Resztki półkaponiery artyleryjskiej (wzgórze „Bukowina”).
2. Półkaponiera artyleryjska, schron dwustrzelnicowy do ognia bocznego (dobrze zachowany) - wzgórze „Bukowina”, kilkaset metrów od cmentarza słowackiego.
3. Schron bojowy, żelbetowy, półkaponiera artyleryjska - wzgórze „Bukowina”, kilkaset metrów od osiedla domków jednorodzinnych (wysadzony).
4. Pozostałości schronu bojowego na wzgórzu „Bukowina”, kilkaset metrów od osiedla domków jednorodzinnych, na skraju lasu.
5. Pozostałości schronu bojowego dwukondygnacyjnego – niecałe 100 metrów od kościoła przy drodze na Lesko (dobrze zachowany).
6. Obiekt u stóp „Bukowiny” - zniszczony, trudny do znalezienia (brak danych technicznych).
7. Schron bojowy w dobrym stanie zachowania znajdujący się (wzgórz „Paproć” – kilkaset metrów od kościoła.
8. Betonowo-kamienny, jednokondygnacyjny schron bojowy – w lesie, przy drodze na Wujskie (wysadzony).
9. Dwukondygnacyjny, wielopomieszczenniowy, dwustrzelnicowy do ognia bocznego, na górze „Sobień” – (wysadzony, zachowany w 30%).
10. Półkaponiera artyleryjska, niegdyś wyposażona w kopułę pancerną (zbocze góry Sobień, nad torami).
11. Schron wielokondygnacyjny bojowy (wysadzony) – naprzeciwko stacji PKP.
12. Żelbetowy schron bojowy, półkaponiera wielopkondygnacyjna, artyleryjska, wysadzony, obok kaplicy dworskiej za torami.
13. Schron bojowy do ognia bocznego, zachowany w 30%, przy drodze w kierunku Zasławia.
14. Jednokondygnacyjny, jednostrzałowy schron bojowy (30% zachowania), około 10 m od drogi w kierunku Leska.

Bykowce. W tej miejscowości zlokalizowanych jest 5 schronów bojowych.

1. Żelbetowy bunkier, jednokondygnacyjny, wieloizbowy – wysadzony. Znajduje się na wzgórzu „Okrągła Górka”.
2. Żelbetowy bunkier bojowy do ognia czołowego. Zachowany w 90%, znajdziemy go na skraju lasu nieopodal „Polanek”.
3. Półkaponiera artyleryjska. Żelbetowy bunkier bojowy, zachowany w 70% - wzgórze na wschód od cmentarza w Olchowcach, stok północny.
4. Żelbetowy bunkier bojowy do ognia bocznego. Zachowany w 30% - wzgórze na wschód od cmentarza w Olchowcach, stok południowy.
5. Żelbetowy bunkier bojowy, dwukondygnacyjny (wysadzony). Znajduje się nad przystankiem, 50 metrów od drogi.

Sanok. 12 bunkrów znajduje się w dzielnicy Olchowce (droga wyjazdowa na Przemyśl).

1. Schron bojowy od ognia bocznego, dwukondygnacyjny, wieloizbowy, dwustrzelnicowy, wysadzony. Znajduje się przy ul. Tetmajera, obok cmentarza jenieckiego,
2. Półkaponiera artyleryjska, dwukondygnacyjna, wieloizbowa, trójstrzelnicowa, z własną studnią, wysadzona (ul. Przemyska, na wprost „Stomilu”, teren prywatny).
3. Żelbetowy schron do ognia czołowego, trójstrzelnicowy, uszkodzony, zachowana bryła (Olchowce – Horowycze).
4. Schron bojowy do ognia bocznego, częściowo zasypany (Olchowce, osiedle wojskowe, w skarpie).
5. Żelbetowy schron bojowy, jednopoziomowy, niewielki, zniszczony, zarośnięty (ul, Chrobrego).
6. Żelbetowy schron bojowy, do ognia bocznego, zniszczony w 65 % (Olchowce, obok szkoły).
7. Żelbetowy schron bojowy, wielokondygnacyjny, prawdopodobnie od ognia czołowego, trójstrzelnicowy, w większości zniszczony (Olchowce – obok hospicjum).
8. Żelbetowy schron bojowy, jednoizbowy, do ognia bocznego, jednostrzelnicowy, częściowo zachowany, zasypany ziemią (ul. Chrobrego, w stoku).
9. Żelbetowy schron bojowy, ochron od ognia czułego trójstrzelnicowy, zniszczony (Olchowce – pod lasem, obok piaskarni).
10. Żelbetowy schron bojowy, zasypany (Olchowce – Mogilnik).
11. Żelbetowy schron bojowy, półkaponiera dwustrzelnicowa, zniszczony (przy drodze, na granicy z Bykowcami).
12. Zasypany schron, naprzeciw mleczarni (teren prywatny).

Tyrawa Solna. W miejscowości znajdują się dwa, zniszczone, schrony kamienno-betonowe. Pierwszy z nich znajduje się w zagajniku, 100 m za cmentarzem, drugi oddalony jest od niego około 300 m, w kierunku Sanu (pod lasem).

Dobra. Na terenie wsi znajdują się trzy polowe, jednoizbowe schrony bojowe.

Pierwszy, żelbetowy, znajduje się na posesji prywatnej koło cmentarza. Jest to dobrze zachowany schron jednoizbowy, jednostrzelnicowy, do ognia bocznego, ze stanowiskiem dla ckm na lawecie polowej. Drugi ma zasypane wejście, ale zachował się ogólnie w bardzo dobrym stanie. Znajduje się w połowie wsi, pod lasem, obok kapliczki. Jest to budowla żelbetowa, do ognia czołowego, z orylonem (występ tworzący czoło ściany schronu, chroniący ścianę boczną schronu przed ogniem ukośnym) i przelotnią (krótkie, kryte przejście) na działko przeciwpancerne. Trzeci schron znajduje się na terenie leśniczówki. Przeznaczony był do ognia bocznego, z orylonem i przelotnią dochodzącą z tyłu. Wejście do schronu jest zasypane, strzelnica zamurowana.

Ulucz. W miejscowości, w bardzo dobrym stanie, zachowały się 2 obiekty. Pierwszy to żelbetonowy, polowy schron bojowy do ognia bocznego, jednoizbowy, z orylonem, przelotnią i satnowiskiem strzeleckim na ckm. Znajduje się obok domku myśliwskiego, jest zasypany i zakrzaczony. Drugi obiekt, to również polowy schron do ognia bocznego, jednoizbowy, z orylonem i przelotnią oraz stanowiskiem strzeleckim, prawdopodobnie na działko przeciwpancerne. Częściowo zasypany, położony jest w odległości ok. 200 m na północ od domku myśliwskiego.

Jabłonica Ruska. We wsi, na granicy z Uluczem (100 m. od drogi, w głębi lasu, nad głębokim jarem), znajduje się betonowo-kamienny, polowy schron bojowy do ognia bocznego – jednoizbowy, z orylonem i przelotnią. W miejscowości, na stoku jednego ze wzgórz, zachowały się również pozostałości po drewniano-ziemnym, polowym schronie bojowym.

Wołódź. Polowy schron bojowy, z orylonem i przelotnią, w dobrym stanie (300 m od skrzyżowania do Huty Poręby).

Huta Poręby. Polowy, żelbetowy schron bojowy do ognia czołowego na działo 45 mm, zachowany w dobrym stanie. Znajduje się 100 m przed skrzyżowaniem, 75 m od drogi, na skraju lasu.

Siedliska. Zachowały się tu trzy żelbetowe, bojowe schrony bojowe:

1. Za cmentarzem, 75 m od mostku, po północnej stronie potoku, na skraju lasu (do ognia bocznego ze stanowiskiem na działko polowe kal.).
2. Piwnica 20 m nad drogą (jednoizbowy, do ognia bocznego, z orylonem, przelotnią i stanowiskiem na ckm).
3. Przy drodze od strony rzeki, na prywatnej posesji (od ognia bocznego, z orylonem, przelotnią i stanowiskiem na ckm).

Bartkówka. Dwa żelbetowe, polowe schrony bojowe, zachowane w bardzo dobrym stanie:

1. Naprzeciwko sklepu – do ognia bocznego, z przelotnią (zasypana) i orylonem.
2. Przy drodze do Pawłokomy, od strony Sanu – do ognia bocznego na działo polowe.

Pawłokoma. Polowy żelbetowy schron bojowy, z orylonem, przelotnią i stanowiskiem na ckm.

Iskań. Zachowany w bardzo dobrym stanie, żelbetowy, polowy schron bojowy do ognia bocznego. Znajduje się przy końcu wsi, nad skrzyżowaniem (droga do Birczy). Na stoku w lesie, na wprost mostu na Sanie, znajduje się zniszczony schron do ognia czołowego.

Bachów. W miejscowości znajdują się trzy obiekty:

1. Zasypany, polowy schron bojowy (pod drogą, obok kładki).
2. Polowy schron bojowy, żelbetowy, jednoizbowy, w bardzo dobrym stanie (na wprost Ruszelczyc, po prawej stronie Sanu).
3. Polowy schron bojowy, żelbetowy, jednoizbowy z orylonem, zasypany (w prywatnym lesie, nad drogą).

BUNKIER KOLEJOWY W STĘPINIE

Unikatowy na skalę europejską zespół schronów Stępina-Cieszyna, przeznaczony był dla najwyższych rangą dowódców wojskowych. Miejsce znane jest ze spotkania Hitlera z Mussolinim w 1941 r.

W 1940 r., Dowództwo Wojsk Lądowych Wermachtu przygotowując się do natarcia na ZSRR, wybrało na lokalizację jednej ze swoich kwater Stępinę na Podkarpaciu. Budowę zespołu schronów rozpoczęto w latem 1940 r., pod przykrywką budowy jednego z zakładów berlińskiej firmy chemicznej. Plac budowy objęto ścisłą ochroną wojskowo-policyjną. Przy pracach brało udział około 3-6 tysięcy ludzi. Niedługo po ukończeniu budowy schronu żelbetowego, 27-28 sierpnia 1941 r., odbyło się tu spotkanie dwóch przywódców - A. Hitlera z B. Mussolinim. Wówczas w schronie tunelowym przez kilkanaście godzin przebywał pociąg specjalny Hitlera.

Stępiński obiekt używany był całą wojnę, gotowy przyjąć w każdej chwili pociągi specjalne. Również po wojnie obiekt był w różnoraki sposób zagospodarowywany, dzięki temu zachował się w dobrym stanie do dziś.

Na zespół schronów składało się kilkadziesiąt obiektów (bunkrów, wież strażniczych i innych budynków) oraz lądowisko dla samolotów. Do dziś zachowało się 7 z nich. Żelbetowe budynki rozmieszczone są na obszarze o wymiarach ok. 1000 X 500 m.

Głównymi budynkami zespołu są obiekty nr 1 i 2. Pierwszy z nich to schron tunelowy, żelbetowy, w kształcie łuku, dla pociągu o długości prawie 400 m. Podzielony jest na trzy części (159 m, 72 m, 152 m) oraz 10-metrowy przedsionek. Wewnątrz budowli znajdowały się pomieszczenia magazynowe oraz schronowe dla załogi. Do jego wnętrza prowadziło 9 otworów zamkniętych śluzami ochronnymi. Dzięki grubości murów, przekraczającej 2 metry szerokości, schron był całkowicie bezpieczny dla ludzi, nawet po kilkukrotnym trafieniu w to samo miejsce, pocisku artyleryjskiego kalibru 220 mm. Schron nr 1 połączony był podziemnym kanałem ze schronem nr 2. Obiekt nr 2 oddalony był od schronu nr 1 o około 80 m i stanowił jego zaplecze. Podzielony był na bloki w których znajdowały się urządzenia zapewniające sprawne funkcjonowanie całego zespołu (grzewcze, wodne, produkujące energię elektryczną, filtrujące powietrze). Trzymano tu również zapasy wszelkich paliw i materiałów.

Pozostałe obiekty (3-7) to budowle pomocnicze - bunkry bierno-bojowe, zachowane w dobrym stanie, oddalone od kilkudziesięciu do kilkuset metrów od głównego obiektu. Wszystkie o doskonałej odporności na wybuchy o grubości ścian ok. 2 m. Bunkry te blokowały dostęp do obiektów głównych, zaopatrzone były w stanowiska ogniowe.

Zwiedzanie schronów po uprzednim uzgodnieniu z Gminą Frysztak (tel. 17 27 77 110, E-mail: promocja@frysztak.pl)

Zespół schronów w Strzyżowie, powstał w tym samym czasie, co obiekty w Stępinie. Składały się na niego: tunel kolejowy (obiekt główny) oraz grupa schronów zaplecza technicznego. Do budowy schronu kolejowego, Niemcy wykorzystali tunel kolejowy z przed I wojny światowej, linii Jasło – Rzeszów. Tunel, wydrążony w Żarnowskiej Górze, o długości 465 m, obudowano żelbetonem i cegłą, a otwory zamknięto pancernymi wrotami (zachowały się do dziś). Tunel jest połączony podziemną poterną ze schronem technicznym po drugiej stronie torów kolejowych. Schron techniczny składał się z dwóch połączonych ze sobą mniejszych żelbetowych schronów, których zadaniem było zasilanie, ogrzewanie i wentylację głównego obiektu.

Podczas wojny kilkakrotnie stacjonowały tu pociągi specjalne, m.in. pociąg sztabowy Hitlera „Ameryka” (27-28.08.1941 r. - podczas spotkania Hitlera z Mussolinim w Stępinie. Obiekt pod koniec lipca 1944 r. został zdobyty przez partyzantów AK, co uniemożliwiło wysadzenie go przez wycofujące się wojska niemieckie, dzięki temu zachował się do dnia dzisiejszego. Obecnie zespół schronów w Strzyżowie dostępny jest dla zwiedzających.

Centrum Sportu Turystyki i Rekreacji
ul. Polna 1,
38-100 Strzyżów
tel. 17 27 68 560
www.cstr.pl

Przebywający w Ośrodku „Diabla Góra” miłośnicy historii i turystyki aktywnej mają niepowtarzalną okazję, by na własne oczy zobaczyć znajdujące się w odległości około 60 km pozostałości jednej z największej w Europie fortyfikacji obronnej z okresu I wojny światowej „Twierdzy Przemyśl”. Jej budowę rozpoczęto w 1874 r. W lutym 1871 r. Cesarz Franciszek Józef osobiście wydał rozkaz, o rozpoczęciu prac fortyfikacyjnych w Przemyślu. Zlecono opracowanie projektu, który gotów był już 2 lata później. Koszt budowy 23 fortów, jakie były w planie, miał wynieść 24 mln. guldenów. Czas budowy Twierdzy obliczono na 24 lata, załogę na 21 tyś. ludzi, 705 dział i 1800 koni.

Przez forty prowadzą szlaki turystyczne pieszy (czarny) i rowerowy (ciemno zielony). Oba podzielone są na dwa odcinki: północny i południowy.

Szlak południowy - przebiega przez forty główne i pomocnicze numery: XV, I, II, III, IV, V, VI, VII. Jest to najbardziej malowniczy krajobrazowo odcinek zwiedzania. Trasa o długości 28 kilometrów ma początek na przystanku we wsi Łapajówka.

Szlak północny - przebiega przez forty główne i pomocnicze numer: VIII, IX, X, XI, XII, XIII. Rozpoczyna się przy przystanku MZK w Kuńkowcach obok kościoła.

Fort I Siedliska

Fort usytuowany ok. 6 km od Przemyśla, na skraju miejscowości Siedliska, zbudowany w latach 1882-86. W początkowych planach zakładano, że będzie to fort pancerny, jednak z powodu dużych kosztów wycofano się z tego pomysłu. Ostatecznie został on wykonany jako fort artyleryjski, jednowałowy stały. Aktualnie fort i jego kazamaty są dostępne do zwiedzania. Elementy fortyfikacyjne są dość dobrze zachowane, a zniszczenia fortu określa się na ok. 25%. Fort leży bezpośrednio przy granicy Polsko - Ukraińskiej stąd niektóre jego element fortyfikacyjne są niedostępne.

Fort II Jaksmanice

Fort zbudowany ok. 1880 r. na wzgórzu o wysokości 427 m. Nazwa fortu pochodzi od pobliskiej wioski. Był to fort ześrodkowany, posiadający jeden wał dla piechoty i artylerii. Fort posiadał ceglano - betonowe koszary, oraz potężny schron - przelotowy nie pełniący jednak żadnej dodatkowej funkcji bojowej. Fort bardzo malowniczo położony i wraz z Fortem III Łuczyce stanowi doskonałą trasę do pieszej wędrówki. Na trasie przemarszu spotkamy resztki fortów pomocniczych IIa i IIb oraz stanowiska art. tzw. "Mogiłek".

Fort III Łuczyce

Położony na wzgórzu 256 m n.p.m koło wioski Łuczyce ok. 5 km. od Przemyśla. Jest to typowy fort obrony bliskiej o pięciobocznym narysie, artyleryjski, jednowałowy, ześrodkowany. Obecnie fort III Łuczyce, jest zniszczony w 70%. Góruje on nad okolicą, gdyż usytuowany jest na Wzgórzu Łuczyckim (278 m n.p.m.). Do fortu można dojechać drogą w kierunku na Krówniki i Rożubowice, a grzbietami okolicznych wzgórz można dojść pieszo do Fortu II – Jaksmanice. W pobliżu fortu Łuczyce III, w dolinie rzeki Wiar, widnieją resztki fortu pośredniego III/a "Hermanowice kolej".

Fort IV Optyń

Został wybudowany w latach 1897-1900. Usytuowany został na wzniesieniu o wysokości 322 m na południe od wsi Pikulice ok. 4 km. od Przemyśla. Aktualnie fort udostępniony jest dla zwiedzających a stopień jego zniszczenia wynosi ok. 80%. Zachowały się jednak szczątki koszar szyjowych, poprzecznice ze schronami oraz resztki schronu centralnego a także zniszczone stanowisko baterii pancernej. Dobrze zachowały się elementy ziemne, min. sucha fosa. Co ciekawe zachowała się również żelazna krata zabezpieczająca boczne wejście do koszar. Z uwagi na dobry dojazd fort ten jest dość często odwiedzanym miejscem.

Fort V Grochowce

Został wybudowany ok. 1882 - 1886 r., później modernizowany. Położony na wzgórzu 285 m n.p.m. nieopodal wsi o tej samej nazwie, w odległości ok 7 km. od Przemyśla. Stopień zniszczenia fortu ocenia się na ok. 40%. Do dnia dzisiejszego zachowały się w dobrym stanie koszary szyjowe, schron centralny z poternami, a także schrony pogotowia na wale oraz umocnienia ziemne fortu. Poza tym w fosie możemy zobaczyć ruiny kojców.

Fort VI Helicha

Powstał on na bazie siedmiobocznego szańca ziemno drewnianego.Był to fort artyleryjski, jednowałowy stały do obrony bliskiej. Dodatkowym walorem obronnym fortu było jego położenie na wzniesieniu, którego wysokość wynosiła 370 m. npm. dlatego rejon ten wzmocniono głównie stanowiskami dla piechoty bez budowy specjalistycznych instalacji obronnych. Do dnia dzisiejszego na forcie zachowały się : wał z poprzecnicami i schronami pogotowia, resztki koszar szyjowych, poterny oraz brama szyjowa.

Fort VII Prałkowce

To fort artyleryjski jednowałowy, zbudowany w latach 1882 - 1886 r. na wzgórzu 352 m. n.p.m. Zamykał on pierścień zewnętrzny na południe od rzeki San. Obecnie stopień zniszczenia fortu ocenia się na 50%. Na forcie zachowały się w dobrym stanie koszary szyjowe, schron centralny, a także umocnienia ziemne fortu. Ponadto można odnaleźć ruiny kojców i resztki muru.

Fort VIII Łętownia

Był to fort główny, artyleryjski, jednowałowy, ześrodkowany. Znajduje się on ok. 5 km. od Przemyśla w północnym rejonie wsi Kuńkowce. Jest on z pewnością jednym z lepiej zachowanych fortów Twierdzy Przemyśl, gdyż stopień zniszczenia szacuje się na ok. 20%. Fort ten wykorzystywany był nie tylko w czasie I wojny światowej. Na jego terenie gestapo w czasie II wojny urządziło sobie miejsce egzekucji Polaków i Żydów zwożonych tutaj z Przemyśla i Jarosławia. W forcie znajduje się wystawa militariów i przedmiotów z okresu oblężenia i walk o Twierdzę, a także liczne fotografie Przemyśla i okolic z tamtego okresu.

Fort IX Brunner

Pierwotnie usytuowany w miejscowości Ujkowice, obecnie znajduje się w granicach administracyjnych miasta Przemyśla. Fort główny, pancerny, dwuwałowy ześrodkowany. Do dnia dzisiejszego na forcie IX Bruner zachowała się fosa, wały ziemne, schron pogotowia oraz fragment galerii strzeleckiej. Aktualnie fort zniszczony w ok. 70 %, a mimo to swoimi betonowymi odłamami nadal budzi podziw i grozę.

Fort X Orzechowce

Położony ok 7 km. od Przemyśla we wsi Ujkowice. Był to fort dwuwałowy, pancerny, podlegały mu 3 działobitnie, 2 forty pośrednie i 2 bazy zaopatrzeniowe tzw. Lacer Fort. Z fortem tym wiąże się jeszcze inne wydarzenie, a mianowicie po poddaniu Twierdzy, Car Mikołaj II w czasie pobytu w Przemyślu w dniu 22 kwietnia 1915r. odwiedził również Fort X Orzechowce podziwiając wraz ze swoją świtą jego instalacje obronne. Na forcie zachowały się jeszcze resztki koszar szyjowych, dwie baterie oraz lewy kojec, na którym zachował się fragment pancerza chroniącego działka przeciwszturmowe.

Fort XI Duńkowiczki

Jest dziełem głównym IV północnego odcinka obrony. Jest to fort artyleryjski, dwuwałowy, pancerny, położony na wzgórzu 266 m n.p.m. we wsi Duńkowiczki. Sąsiaduje on bezpośrednio z Fortem X Orzechowce i Fortem XII "Werner". W bardzo dobrym stanie zachowały się koszary szyjowe fortu, tradytory na górnym wale a także wewnętrzne ciągi komunikacyjne. Na forcie tym znajduje się również jedyna w całej Twierdzy Przemyśl zachowana unikatowa podstawa pod jedną z obrotowo wysuwanych wież M.2.

Fort XII Werner

Usytuowany jest w miejscowości Żurawica w odległości ok. 7 km. od Przemyśla. Jest to fort główny, artyleryjski IV północnego odcinka obrony. Włączony do pierścienia obronnego Twierdzy w 1883 r. Był dziełem samodzielnym i nie posiadał fortów pomocniczych i łącznikowych. Fort doskonale zachowany, jego stopień zniszczenia określa się na 10%. Niestety dzieło jest niedostępne dla zwiedzających.

Fort XIII San Rideau

San Rideau" - czyli "Osłona Sanu" był fortem pancernym trzykondygnacyjnym, dwuwałowym, ześrodkowanym V odcinka obrony oddalony od Przemyśl ok. 8 km. Podlegały mu dwa forty pośrednie XIIIa i XIIIb. Z fortem tym związana jest bardzo ciekawa historia, otóż w czasie wysadzania kazamat fortu w dniu 22 marca 1915 roku zapomniano o 2 oficerach rosyjskich wziętych do niewoli w przeddzień kapitulacji. Umieszczeni w dolnych podziemnych kazamatach zostali w skutek wybuchu zasypani gruzem. Dzięki temu, że uzyskali dostęp do podziemnych magazynów żywnościowych i wody jednemu z nich udało się przeżyć, i został wydobyty w 1923r. podczas prac rozbiórkowych dzieł fortecznych przez pracowników firmy poszukującej metali kolorowych. Niestety mimo wysiłków lekarzy zmarł.
Aktualnie fort jest udostępniony do zwiedzania. Niestety, stopień jego zniszczenia szacowany jest na ok.75% posiada jednak bardzo dobrze zachowany "Mur Carnota" oraz system podziemnych korytarzy z zapadniami. Przy zwiedzaniu fortu należy zachować szczególną ostrożność.

Fort XIV Hurko

Dzieło fortyfikacyjne północno - wschodniego odcinka obronnego Twierdzy, zbudowany jako fort artyleryjski dwuwałowy. Fort sąsiadował przez rzekę San z fortem XIIIa Zabłocie, wraz z którym osłaniał brody i przeprawy na rzece a po prawej strony sąsiadował z Fortem XV Borek. Aktualnie fort nie istnieje, gdyż w 1975r. w czasie rozbudowy linii kolejowej Przemyśl - Medyka miejsce gdzie znajdowały się dzieła fortyfikacyjne zajęto i zniwelowano pod budowę przyszłych urządzenia do obsługi bocznicy kolejowej PKP, która jednak nie powstała do dnia dzisiejszego.

Fort XV Borek

Ostatni fort w zewnętrznym pierścieniu obronnym Twierdzy Przemyśl. Jednocześnie jest to fort, który spina i zamyka tym samym cały pierścień obronny opasujący miasto, a liczący w obwodzie ok. 45 km. Dzieło sąsiaduje bezpośrednio z fortem I Salis Soglio. Fort XV Borek był fortem pancernym, międzypolowym w odległości ok. 6 km. od Przemyśla. Idąc drogą forteczną w kierunku fortu Salis Soglio, po prawej stronie widać jej pozostałości w postaci zniszczonego betonowego schronu pogotowia. Fort zniszczony w ok. 50%. Na szczególną uwagę zasługują zachowane dwukondygnacyjne koszary ze ścianami ceglanymi i stropami stalowo betonowymi, a także brama wjazdowa do fortu z ceglanymi murami oporowymi. Za koszarami możemy odnaleźć jeszcze ślady schronu głównego.

"Diabla Góra" zaprasza na wczasy w Bieszczady: noclegi, domki, pokoje lub camping a wokół wiele się dzieje!

Zachęcamy do skorzystania z bogatej oferty ośrodka oraz z atrakcji dostępnych w naszym pięknym regionie!

 Galeria